Εμβολιασμός

Από την ιστοσελίδα: EUROPEAN FORUM ON VACCINE VIGILANCE.
Μετάφραση: Χριστίνα Ζαμποπούλου

Ο εμβολιασμός ή όχι ενός ατόμου πρέπει να είναι μία συνειδητή, ελεύθερη επιλογή. Ο εμβολιασμός είναι μια πλήρης ιατρική πράξη και οι πιθανές συνέπειές του δεν θα έπρεπε να υποτιμούνται. Θα πρέπει λοιπόν να αντιμετωπίζονται με την μέγιστη προσοχή και πλήρη γνώση των παρενεργειών τους.
Τα περισσότερα εμβόλια προστατεύουν μερικώς και προσωρινώς, άλλα δεν προφυλάσσουν καθόλου. Επιπλέον, κάθε εμβόλιο περιέχει κινδύνους, από περιστασιακές αδιαθεσίες έως και μόνιμες βλάβες στην υγεία, ακόμη και θάνατο. Η αντιμετώπιση του «κάνε όπως κάνουν όλοι» μπορεί να αποδειχθεί σοβαρό λάθος, γιατί διαφορετικοί άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά σε κάθε συγκεκριμένο εμβόλιο.
Η βασική ιδέα του εμβολιασμού είναι να αυξήσει συγκεκριμένη ανοσία σε μια ορισμένη ασθένεια, πριν το άτομο μολυνθεί. Εμείς, αντιθέτως, είμαστε πεπεισμένοι ότι είναι περισσότερο αποτελεσματικό να διεγείρουμε μια γενικότερη, μη-ειδική ανοσία, δίνοντας τη δυνατότητα στον οργανισμό να αντιδράσει αποτελεσματικά σε ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ μόλυνση από βακτήρια, ιούς, μύκητες κλπ.



ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΕΜΒΟΛΙΑ
Το κατά πόσον τα εμβόλια είναι υποχρεωτικά ή όχι εξαρτάται από την εκάστοτε νομοθεσία. Απ’ ό,τι γνωρίζουμε, τα ακόλουθα εμβόλια είναι υποχρεωτικά (παρακαλούμε διορθώστε μας αν η λίστα είναι λανθασμένη ή ελλειπής):

ΒΕΛΓΙΟ: Πολιομυελίτιδας (IPV)
ΓΑΛΛΙΑ: Τέτανος, διφθερίτιδα, πολιομυελίτιδα (IPV)
ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Κανένα
ΙΤΑΛΙΑ: Πολιομυελίτιδα, διφθερίτιδα, τέτανος, κοκίτης, ηπατίτιδα Β
ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Κανένα
ΙΣΠΑΝΙΑ: Κανένα
ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ: Κανένα
ΕΛΛΑΔΑ: Ευλογιά, διφθερίτιδα, φυματίωση, πολιομυελίτιδα, τέτανος, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ηπατίτιδα Β

ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ
Στις ακόλουθες καταστάσεις ο εμβολιασμός δεν επιτρέπεται για ιατρικούς λόγους:
- Οποιοδήποτε παιδί, το οποίο δεν είναι σε τέλεια υγεία δεν πρέπει ΠΟΤΕ να εμβολιάζεται.
- Μία έντονη αντίδραση (βλέπε ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ) σε έναν προηγηθέντα εμβολιασμό αποτελεί αφορμή για μη περαιτέρω χρήση αυτού του εμβολίου, γιατί κάθε επαναληπτική χορήγηση μπορεί να οδηγήσει σε θανατηφόρα αντίδραση.
- Μία αλλεργία σε οποιοδήποτε από τα συστατικά του εμβολίου είναι επίσης αντένδειξη για την χορήγησή του.

Υπάρχουν δύο τρόποι να αναγνωρίσεις αν το παιδί σου είναι αλλεργικό σε κάποιο εμβόλιο:
1) παρουσίασε αντίδραση σε προηγούμενη δόση του αυτού εμβολίου,
2) έχει επιβεβαιωμένη αλλεργία στα συστατικά αυτού του εμβολίου.

Παραδείγματα ουσιών που συχνά περιλαμβάνονται σε εμβόλια και συχνά οδηγούν σε αλλεργικές αντιδράσεις, είναι το αντιβιοτικό νεομυκίνη (πόλιο, DPT, MMR), το παράγωγο υδραργύρου thiomersal (Ηπατίτιδα Β, Τέτανος, Γρίπη), το οποίο επίσης βρίσκεται σε υγρά διατήρησης φακών επαφής και υδροξείδιο του αλουμινίου.

- Σε περίπτωση κατασταλμένου ανοσοποιητικού συστήματος (για παράδειγμα από κορτιζόνη, χημειοθεραπεία ή φάρμακα για θεραπεία από HIV).
- Παρομοίως, άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης δεν πρέπει να εμβολιάζονται.
- Εκδήλωση ευερεθιστότητας μετά τη γέννηση θα έπρεπε να μας οδηγεί σε μεγάλη προσοχή και τελικά στην καθυστέρηση ή ακόμα και στην ακύρωση όλων των προσχεδιασμένων εμβολιασμών.
- Αλλεργία του ίδιου του ασθενούς ή ενός αδερφού ή στενού συγγενή αυξάνει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών. (Με τον όρο «αλλεργία» εννοούμε μεταξύ των άλλων εκδηλώσεων, άσθμα, εαρινή καταρροή, τροφικές αλλεργίες, γάλα, αυγά, ζάχαρη κλπ).
- Σοβαρές νευρολογικές παθήσεις (π.χ. μυασθένεια, σκλήρυνση κατά πλάκας), σοβαρές δερματολογικές παθήσεις (Λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, νοσώδες ερύθημα, ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης), έστω και σε στενούς συγγενείς, είναι ισχυροί λόγοι να αρνηθεί κανείς τον εμβολιασμό.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό. Σε ορισμένους ανθρώπους δεν προστατεύει καθόλου. Σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις, αν προσφέρεται κάποια προστασία, αυτή μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου. Δεν υπάρχουν σαφείς κανόνες και τρόποι να γνωρίζουμε αν είμαστε προφυλαγμένοι ή όχι. Ακόμη και η παρουσία αντισωμάτων δεν αποτελεί απόλυτη εγγύηση προστασίας.

ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Γενικές ανεπιθύμητες ενέργειες που ενδέχεται να παρουσιαστούν μετά από οποιοδήποτε εμβόλιο είναι:
- Τοπικό οίδημα με ερυθρότητα και θερμότητα στο σημείο της έγχυσης. Επίσης, ένα ερυθρό, ανυψωμένο εξάνθημα (ουρτικάρια) ή μικρά κόκκινα, ξηρά σημαδάκια σε όλο το σώμα.
- Πυρετός: αύξηση θερμοκρασίας πάνω από 39ο C δεν είναι φυσιολογική αντίδραση και πρέπει να ενημερωθεί σχετικά ο γιατρός που χορήγησε το εμβόλιο.
- Εμετός, τυμπανισμός με αέρια, διάρροια.
- Εντός λεπτών μετά από εμβολιασμό, ο ασθενής μπορεί να χλομιάσει, να κρυώσει, να χάσει μυϊκό τόνο και ακόμη και τις αισθήσεις του. Αυτό σημαίνει ότι πέφτει σε καταπληξία (σοκ). Αυτή είναι μία κατάσταση απειλητική για τη ζωή. Άμεση αναζωογόνηση και εισαγωγή στο πλησιέστερο νοσοκομείο είναι απαραίτητη.
- Σπασμοί είναι πιθανοί, κατά τους οποίους ο ασθενής χάνει την επαφή με το περιβάλλον, γίνεται άκαμπτος, υπάρχει βολβοστροφή και πιθανών τα μάτια και τα άκρα να κινούνται χωρίς έλεγχο. Σε περίπτωση που αυτό συμβαίνει παρουσία πυρετού, ξεκινήστε να τον δροσίζετε σταδιακά και καλέστε ιατρική βοήθεια. Ο ασθενής πρέπει να παραμείνει υπό ιατρική παρακολούθηση λόγω κινδύνου εγκεφαλικής βλάβης.
- Κάποια παιδιά αρχίζουν να τσιρίζουν ανεξέλεγκτα, είναι απαρηγόρητα και δεν σταματούν να κλαίνε μέχρι που τα παίρνει ο ύπνος από την εξάντληση. Αυτού του είδους η συμπεριφορά είναι ενδεικτική εγκεφαλικής συμμετοχής και είναι σίγουρα ανησυχητικό σύμπτωμα! Καλέστε αμέσως ιατρική βοήθεια.
- Κάποια παιδιά μπορεί να νυστάζουν ασυνήθιστα ή να μην κοιμούνται καθόλου ή να αναπτύξουν ένα τελείως ακανόνιστο ύπνο.
- Ο αιφνίδιος βρεφικός θάνατος είναι μία τραγική επιπλοκή που στατιστικά σχετίζεται με τους εμβολιασμούς.
- Μπορεί να δημιουργηθεί χρόνια καταρροή, να εκδηλωθούν επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες και λαρυγγίτιδες, βρογχίτιδες και άσθμα.
- Κάποια αλλεργία εμφανίζεται συχνότερα μετά από εμβολιασμό για κοκίτη ή ιλαρά.
- Η εμφάνιση διαβήτη αυξήθηκε κατά 60% μετά από εμβολιασμούς για Ηπατίτιδα Β και Hib στη Νέα Ζηλανδία.
- Μπορεί να εμφανιστούν διαφόρων ειδών παραλύσεις, όπως το σύνδρομο Guillain-Barre.
- Αυτοάνοσες ασθένειες (ρευματοειδής αρθρίτιδα, λύκος, νοσώδες ερύθημα, νοσώδης περιαρτηριείτιδα, σύνδρομο Goodpasture) έχουν διαγνωσθεί μετά από διαφορετικά εμβόλια (τετάνου, BSG, ιλαράς, ηπατίτιδας Β).
- Μακροχρόνια, τα εμβόλια μπορεί να οδηγήσουν σε υπερκινητική συμπεριφορά, δυσκολίες μάθησης, προβλήματα συμπεριφοράς (επιθετικότητα, αυτισμός) και αλλαγές στον χαρακτήρα.
- Αιφνίδιος θάνατος μπορεί να είναι το αποτέλεσμα οξείας επιπλοκής, όπως καταπληξίας ή εγκεφαλίτιδας.

ΠΟΙΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΝΑ ΧΟΡΗΓΗΣΟΥΜΕ;
Κάθε εμβόλιο πρέπει να εξεταστεί ξεχωριστά. Κανένα εμβόλιο δεν πρέπει να θεωρηθεί θέμα ρουτίνας. Όλα τα εμβόλια πρέπει να έχουν μια ειδική, εξατομικευμένη ένδειξη. Δεν μπορούμε να δεχθούμε μαζικούς εμβολιασμούς για ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ νόσο.
Κάποια επαγγέλματα πιθανόν δικαιολογούν την χρήση συγκεκριμένων εμβολίων, όπως π.χ. αντιτετανικό σε εργάτες μεταλλουργίας ή της ηπατίτιδας Β σε χειρούργους ή προσωπικό αιμοδοσιών και κέντρων αιμοκάθαρσης.

ΠΟΛΙΟΜΥΕΛΙΤΙΔΑ
Είναι ακόμη υποχρεωτικό σε κάποιες χώρες. Η ασθένεια σπανίως εμφανίζεται στον Δυτικό κόσμο πλέον, παρά μόνο ως αποτέλεσμα εμβολιασμών. Υπάρχει ελπίδα ότι ο εμβολιασμός αυτός θα εγκαταλειφθεί παγκοσμίως στα επόμενα χρόνια.

ΔΙΦΘΕΡΙΤΙΔΑ
Μία σοβαρή βακτηριακή λοίμωξη. Το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα μπορεί να εξοιδηθεί τόσο που ο ασθενής ασφυκτιά. Συχνά επηρεάζεται και η καρδιά. Ο εμβολιασμός έχει μόνο μέτριο προστατευτικό αποτέλεσμα αλλά πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Ευτυχώς, η νόσος αυτή είναι σπάνια στις περισσότερες χώρες. Κάποια περιστατικά έχουν αναφερθεί στην πρώην Σοβιετική Ένωση, αλλά αυτό δεν αποτελεί απειλή για τη Δύση. Ο εμβολιασμός λοιπόν, είναι περιττός. Σε περίπτωση μόλυνσης υπάρχει δυνατότητα θεραπείας.

ΤΕΤΑΝΟΣ
Γενικά, μπορεί να προληφθεί με σωστή αντιμετώπιση της λύσης συνεχείας του δέρματος. Τα σημαντικότερα μέτρα είναι: να προκαλέσουμε αιμορραγία από την πληγή, να την ξεπλύνουμε διεξοδικά με οξυζενέ και να την αφήσουμε ανοιχτή στον αέρα. Γδαρσίματα ή ανοιχτές αιμορραγούσες πληγές δεν προκαλούν τέτανο. Ο μόνος κίνδυνος υπάρχει όταν το μικρόβιο του τετάνου κλείνεται στην πληγή και στερείται οξυγόνου, γεγονός που το κάνει να πολλαπλασιάζεται και να παράγει την επίφοβη τοξίνη. Ο τέτανος παραμένει μια επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Η επιλογή ή όχι να εμβολιασθεί κανείς εξαρτάται από τον κίνδυνο της συρραφής τραυμάτων με επιμολυσμένο υλικό.

ΚΟΚΙΤΗΣ
Σοβαρή και ενοχλητική ασθένεια που διαρκεί εβδομάδες, με μοιραία κατάληξη σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις. Το παραδοσιακό εμβόλιο πλήρους κυττάρου δεν εγγυάται προστασία και οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι σοβαρές και πολλές. Δεν θα έπρεπε να συνίσταται. Το νέο ακυτταρικό εμβόλιο προκαλεί λιγότερα τοπικά ανεπιθύμητα αποτελέσματα, αλλά είναι επίσης υπεύθυνο για σοβαρά νευρολογικά προβλήματα.

ΙΛΑΡΑ
Μια παραδοσιακή παιδική ασθένεια. Η εξέλιξη της ασθένειας ποικίλλει από ήπια και σύντομη (περίπου 3 ημέρες) σε μάλλον βαριά για μια βδομάδα. Ο ασθενής πρέπει να μείνει σπίτι. Η πιο επίφοβη επιπλοκή, η μηνιγγίτιδα, είναι πολύ πιο σπάνια από ό,τι πιστεύει ο πολύς κόσμος και εμφανίζεται σχεδόν με την ίδια συχνότητα μετά τη νόσο, όπως μετά τον εμβολιασμό για την νόσο. Η παρατήρηση αυτή δημιουργεί ερωτήματα για το αν υπάρχει λόγος για αυτό το εμβόλιο. Η ποιότητα και η διάρκεια της ανοσίας είναι πολύ καλύτερες μετά τη νόσηση παρά μετά τον εμβολιασμό. Όλα τα ανωτέρω καθιστούν το συγκεκριμένο εμβόλιο τελείως περιττό.

ΠΑΡΩΤΙΤΙΔΑ
Μια πολύ ήπια παιδική ασθένεια. Γενικά δεν χρειάζεται καμία απολύτως θεραπεία και αν περιστασιακά χρειαστεί αντιμετώπιση, οι εναλλακτικές θεραπείες την αντιμετωπίζουν πολύ καλά. Η ορχίτιδα (φλεγμονή των όρχεων) είναι σπάνια και συνήθως μονόπλευρη. Η στειρότητα ως αποτέλεσμα της παρωτίτιδας λοιπόν, είναι εξαιρετικά σπάνια και δεν δικαιολογεί την χρήση του εμβολίου και των κινδύνων του (διαβήτης).

ΕΡΥΘΡΑ
Ακόμη μια καλοήθης παιδική ασθένεια. Ο μόνος κίνδυνος είναι η λοίμωξη του εμβρύου σε έγκυες γυναίκες κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου, γιατί αυτό θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά το έμβρυο. Η καλύτερη πρόληψη γι αυτό είναι η ισόβια ανοσία. Ο μόνος τρόπος να το επιτύχει κανείς αυτό είναι με το να περάσει την ερυθρά στην παιδική του ηλικία. Μετά τον εμβολιασμό, η ανοσοποίηση είναι είτε απούσα είτε προσωρινή, αλλά οπωσδήποτε ποτέ μακροχρόνια και συνεπώς ανεπαρκής να εγγυηθεί ασφαλή εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες μπορούν να ελέγξουν τον τίτλο αντισωμάτων στο αίμα τους πριν αποφασίσουν να κυοφορήσουν. Αν δεν έχουν αντισώματα, μπορούν τότε να επιλέξουν να εμβολιαστούν.

Αυτές οι τρεις παιδικές ασθένειες έχουν ως κοινό σημείο το γεγονός ότι η ανοσία μετά από νόσηση είναι καλύτερη και πιο μακροχρόνια (ισόβια) σε σχέση με εκείνη που προσφέρει ο εμβολιασμός. Το να περάσει κανείς αυτές τις ασθένειες όσο είναι μικρός είναι η ιδανική πρόληψη λοίμωξης κατά την ενήλικη ζωή, ή επίσης με τον κίνδυνο που διατρέχει μια θηλάζουσα μητέρα με ανεπαρκή τίτλο αντισωμάτων να περάσει στο νεογνό της. Και οι δυο αυτές καταστάσεις εμπεριέχουν έναν αυξημένο κίνδυνο για ακριβώς εκείνες τις επιπλοκές που τα εμβόλια θα έπρεπε να προστατεύουν. Επιπλέον, περνώντας αυτές τις παιδικές ασθένειες σε νεαρή ηλικία φαίνεται να προφυλάσσει από κάποιες χρόνιες παθήσεις (ρευματισμοί, αλλεργίες, δερματοπάθειες και καρκίνους) στην μετέπειτα ζωή. Η ιδανική πρόληψη λοιπόν, είναι να σιγουρευτούμε ότι το παιδί τις περνάει προς της εφηβείας. Αυτό φυσικά δεν υπονοεί έκθεση σε υπερβολικό κίνδυνο.

ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑ
Ανήκει στην ανωτέρω ομάδα επίσης. Η ασθένεια είναι ασήμαντη και πλήρως θεραπεύσιμη, εφόσον χρειαστεί. Το μόνο μέτρο που χρειάζεται να πάρουν οι γονείς είναι να κρατήσουν το παιδί σπίτι όσο διαρκεί ο πυρετός και να διατηρούν τα εξανθήματα στεγνά.

ΗΙΒ
Δεν είναι εμβόλιο κατά της μηνιγγίτιδας γενικότερα. Ο μόνος του στόχος είναι μια υποομάδα ενός από τα πολλά βακτηρίδια, χωρίς να υπολογίζουμε τους πολλούς ιούς, που προκαλούν μηνιγγίτιδα. Κατά συνέπεια, ΔΕΝ προφυλάσσει από τις πάμπολλες μορφές της νόσου, ούτε προφυλάσσει από άλλες επιπλοκές της λοίμωξης η μέση ωτίτιδα. Ο αιμόφιλος της ινφλουένζας, το βακτήριο στο οποίο στοχεύει το εμβόλιο αυτό, είναι συχνά παρόν στο βλεννογόνο του φάρυγγα χωρίς να ενοχλεί καθόλου. Ο εμβολιασμός αυτός έχει τους κινδύνους του και δεν θα έπρεπε να συνιστάται καθόλου.

ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β
Η λοίμωξη αυτή μεταδίδεται, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, από μολυσμένες βελόνες (ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών) ή ελεύθερη ερωτική επαφή με φορέα. Γενικώς, είναι πρόβλημα της ενήλικης ζωής. Το εμβόλιο δεν είναι τίποτα λιγότερο από επικίνδυνο λόγω των πολλών σοβαρών ανεπιθύμητων επιπλοκών. Δεν θα έπρεπε να συνιστάται σε βρέφη ή νεαρά άτομα, ούτε και σε ενήλικες που δεν διατρέχουν επαγγελματικό κίνδυνο. Και φυσικά, δεν προστατεύει από τις άλλες ηπατίτιδες (Α, C, E…).

ΓΡΙΠΗ
Κρύβει την πιθανότητα πάμπολλων ανεπιθύμητων ενεργειών. Καλύτερα να αποφεύγεται! Οι ομάδες υψηλού κινδύνου θα ωφελούνταν περισσότερο από γενικά μέτρα ενίσχυσης του οργανισμού τους (βιταμίνες, εχινάτσεα, ολιστικές θεραπείες) παρά από το εμβόλιο.

BCG
Το εμβόλιο κατά της φυματίωσης. Μια έρευνα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) απέδειξε ότι είναι τελείως αναποτελεσματικό. Καλύτερα να ξεχαστεί.

Αν οι γονείς αποφασίσουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους με κάποιο συγκεκριμένο εμβόλιο είναι σημαντικό να το κάνουν σε κάποια κατάλληλη στιγμή.
Ο τέτανος δεν είναι πρόβλημα για τα νήπια. Οι σοβαρές παρενέργειες είναι λιγότερες και πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν σε μια πιο ώριμη ηλικία. Έτσι λοιπόν, αν κάποιος αποφασίσει να εμβολιάσει τα παιδιά του καλύτερα να το καθυστερήσει μέχρι τα 3 χρόνια.

ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΚΟΜΗ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

- Ηρεμήστε και συζητήστε τις αμφιβολίες σας με τον σύντροφό σας, τους φίλους σας, πριν πάρετε κάποια απόφαση. Μην αποφασίζετε σε μια κρίση πανικού.
- Σε περίπτωση εμβολιασμού, σιγουρευτείτε ότι το όνομα του εμβολίου και ο αριθμός της παρτίδας καταγράφηκαν στο βιβλιάριό σας.
- Αν υποψιάζεστε αντίδραση σε εμβόλιο, μην καθυστερήσετε να ενημερώσετε τον γιατρό σας. Υπενθυμίστε του ότι το παιδί εμβολιάστηκε πρόσφατα, και βεβαιωθείτε ότι τα συμπτώματα και η διάγνωση καταγράφηκαν στο βιβλιάριο. Ζητήστε από τον γιατρό να μεταφέρει τις παρατηρήσεις του στους αρμόδιους φορείς.
- Επίσης, αναφέρετε τις εμπειρίες σας στον τοπικό σύλλογο υγείας / και ενημερωμένης επιλογής.
- Αντιπυρετικά όπως η τυλενόλη καταπιέζουν μια σχετική αντίδραση από τον ασθενή και κατά συνέπεια μπορεί να καλύψουν μια πιθανή επιπλοκή ενός εμβολίου. Κατά συνέπεια, είναι καλύτερα να μην χορηγούνται και να αντιμετωπίζεται η κατάσταση με άλλα ηπιότερα μέσα, εφόσον χρειάζεται.
- Είναι εξαιρετικά επικίνδυνος ένας εμβολιασμός κατά τη διάρκεια της περιόδου επώασης (το χρονικό διάστημα από τη μόλυνση έως την εμφάνιση των συμπτωμάτων). Ποτέ μην συναινέσετε σε έναν εμβολιασμό της τελευταίας στιγμής κατά τη διάρκεια επιδημίας!
- Μερικές φορές αντίδραση στο εμβόλιο εκδηλώνεται μετά από εβδομάδες. Ακόμη και τότε δεν πρέπει να παραλείπουμε να κάνουμε τον συσχετισμό. Οι συνέπειες σε βάθος χρόνου μπορεί να είναι πολύ σοβαρές. Μην αφήσετε κανέναν να σας αντιμετωπίσει σα υπερβολικό γονιό!

Πηγή :http://ariadni144.wordpress.com